تابستان در تونس: آزمایشگاه ۴۰۴ و لِبلِبی

منبع: igmena.org / نوشته: علی بانگی

وقتی برای شرکت در در نشست راهبری اینترنت در خاورمیانه و شمال آفریقا iGmena به تونس آمدم، کنفرانسی را پیش‌بینی می‌کردم که در آن می‌شود با افراد تازه‌ای آشنا شد و در مورد جدیدترین تحولات مربوط به سیاست‌های اینترنت در منطقه با آنان رایزنی کرد. اما آنجا شگفت‌زده شدم! من متوجه شدم که تونس به خاطر برداشتن سانسورها و محدودیت‌های دسترسی به اینترنت، در منطقه منحصربه‌فرد است. تصمیم این کشور در برقراری اینترنت آزاد، به فعالان حوزه‌ی اصلاح قوانین راهبری اینترنت، اثبات کرد که بدون سانسور اینترنت هم می‌توان به یک مدل بومی و به اصطلاح خانگی از حاکمیت و جامعه‌ای پایدار دست یافت.

به عنوان یک فعال اینترنت، تحت تأثیر بسیاری از فعالان و محققان تونسی قرار گرفتم؛ آنها که در خط مقدم مبارزه با حاکمیت استبدادی بن علی در سال ۲۰۱۱ قرار داشتند. سرسختی آنها در محافظت از دستاوردهای انقلاب در شرایط سخت سیاسی و اقتصادی ، الهام‌بخش من و سایر طرفداران آزادی اینترنت در این منطقه بوده است. یک یاداوری برای همه ما که با مبارزه و پایداری می‌توان به تغییرات مثبت رسید. به جز خوردن لِبلِبی (خوراک نخود)، جذاب‌ترین بخش سفر من به تونس هنگامی بود که مرا به یک زیرزمین در یک ساختمان متعلق به دولت سابق بردند.

سوغات تونس: لبلبی و بازرسی ژرف بسته‌ها (DPI)

به سرعت متوجه شدم که این زیرزمین جایی است که پیش از انقلاب سال ۲۰۱۱، رژیم بن‌علی سرورهایش را برای نظارت و سانسور اینترنت مستقر کرده بود. پس از انقلاب، دولت به هکر‌ها اجازه‌ی هک این سرور‌ها را داد تا سر از فعالیت‌های حکومت در بیاورند. تونسی‌ها هنگامی که با وبسایت‌های مسدود مواجه می‌شدند، به طور مکرر خطاهای ۴۰۴ می‌گرفتند. برای همین این زیرزمین به آزمایشگاه ۴۰۴ مشهور شده است. جدا از دسترسی‌ فوق‌العاده‌ای که به من دادند، احساس کردم که عضو خانواده‌ای  هستم که آزادی اینترنت را جدی می‌گیرد.

یکی از دلایلی که تونس یک نمونه به ویژه برای فعالان ایرانی است، نقض کردنِ مدلی است که حاکمیت ایران برای توجیه کنترل اینترنت از آن استفاده می‌کند. دولت ایران غالباً ادعا می‌کند که دسترسی نامحدود به اینترنت “غربی” است و با حساسیت‌های فرهنگ اسلامی ایران مغایرت دارد. نکته‌ی قابل توجه در مورد آزادی‌های دسترسی اینترنت در تونس این است که این آزادسازی توسط یک دولت اسلامی منتخب و دموکراتیک صورت پذیرفته است.  

آگاهی‌رسانی درباره‌ی مورد تونس به جامعه‌ی بزرگتر در خاورمیانه و شما آفریقا در راستای رای‌زنی برای آزادی‌های بیان در فضای مجازی بسیار کلیدی است، خصوصاً در مواردی که با جامعه‌ای با پیچیدگی‌ها و حساسیت‌های فرهنگی مواجه هستیم. برای اینکه مدل تونس توسعه یابد، یا آن‌چنان که در علوم سیاسی به آن Policy Diffusion می‌گویند، باید بازیگران جامعه‌ی مدنی پل‌های ارتباطی با فعالان و سیاست‌گذاران تونسی بسازند تا تجربیات و چالش‌های دموکراتیزه کردن اینترنت در منطقه‌ی خاور میانه و شمال آفریقا را با آنها به اشتراک بگذارند.

علی بانگی مدیر شرکت اصل ۱۹؛ سازمانی که به ایرانیان کمک می‌کند تا سانسور اینترنت در ایران را دور بزنند. می‌توانید او را در توییتر  @alibangi پیدا کنید.